Na czym polega praca terapeutyczna przy leczeniu zaburzeń odżywiania?

Praca terapeutyczna jest najbardziej skuteczną metodą leczenia zaburzeń odżywiania. Opiera się nie tylko na niwelowaniu objawów problemu, ale w szczególności na znalezieniu źródeł choroby oraz nauce konstruktywnego radzenia sobie pacjenta z przyczynami, które spowodowały zaburzenia odżywiania.

Cel pracy terapeutycznej

Jednym z głównych celów pracy terapeutycznej jest wsparcie pacjenta w budowaniu poczucia własnej wartości oraz zaufania do siebie. Przyczyną braku tego zaufania może być brak wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa. Osoby chorujące na zaburzenia odżywiania poszukują bezpieczeństwa w kontroli jedzenia, kontroli wyglądu. Jest to jednak bardzo złudne i niebezpieczne. W związku z tym celem pracy terapeutycznej jest odzyskanie przez pacjenta bezwarunkowego poczucia bezpieczeństwa, którym jest przekonanie, pewność, że poradzi sobie niezależnie od tego, co przyniesie mu życie.

Bezwarunkowe poczucie bezpieczeństwa opiera się na naszych własnych zasobach i pozwala budować zaufanie do siebie i do świata. Świat jest taki, jaki jest. W naszym życiu pojawiają się różne doświadczenia – przyjemne i bolesne.

Drogą do zbudowania przez pacjenta zdrowego poczucia bezpieczeństwa oraz odzyskania poczucia własnej wartości jest właśnie proces terapeutyczny, podczas którego pacjent:

• dostrzega, jakie przekonania posiada na swój temat, natomiast przekonania nieprawdziwe, niewspierające przeformułowuje na rzeczywiste i wspierające,
• uczy się odczuwania i nazywania emocji, identyfikacji tego, co chce i czuje, odczuwania i zaspokajania swoich potrzeb,
• identyfikuje, co jest dla niego ważne w życiu, zgodnie z jakimi wartościami chce żyć i dokonywać wyborów,
• uczy się wychodzić poza swoje destrukcyjne schematy oraz wybierać nowe, zdrowe zachowania.

Celem terapii jest także w dużej mierze nauka przez pacjenta kształtowania zdrowych relacji poza gabinetem: z rodziną, z bliskimi, znajomymi. Relacja z terapeutą umożliwia pacjentowi odkrycie własnych zasobów, postaw, opinii i emocji, dostrzeżenie swoich reakcji i przejęcie za nie odpowiedzialności. Doświadczenia zdobyte w bezpiecznej relacji z terapeutą są później wykorzystywane przez pacjenta w realnym życiu, w relacjach z najbliższymi.

Rozpoczęcie terapii

Jednym z pierwszych kroków procesu terapeutycznego jest ustalenie celów pracy. Cele powinny być jasno zdefiniowane, uszczegółowione i skonkretyzowane. Powinny być wspólne i zrozumiałe dla współpracujących stron (dla pacjenta i terapeuty, także dla rodziny i najbliższych), powinna panować zgoda, co do sposobu ich osiągania, a także świadomość, że zdrowienie to proces, zdrowienie musi trwać.

Cele terapii odnoszą się w dużej mierze do przyczyn problemu, przyczyn natury emocjonalnej, behawioralnej i poznawczej, które stoją za zaburzeniami odżywiania.

Co zrobić, w przypadku, gdy chory nie chce się leczyć? Przede wszystkim staramy się zrozumieć, dlaczego tak się dzieje, z czego wynika opór? Dlaczego chory zaprzecza chorobie, nie chce rozmawiać o pomocy czy leczeniu? Już sama próba zrozumienia specyfiki myślenia i argumentacji może być ważnym krokiem na drodze do konstruktywnej rozmowy czy nawiązania kontaktu, nawet wtedy, gdy nie jesteśmy w stanie zrozumieć, dlaczego osoba chora tak, a nie inaczej reaguje na nasze namowy i starania.

Rola terapeuty

Terapia opiera się na relacji między terapeutą a pacjentem. Zbudowanie pozytywnej relacji terapeutycznej jest bardzo ważnym elementem, który ma duży wpływ na powodzenie procesu i odniesienie oczekiwanych rezultatów. Jednym z głównych warunków, pozwalających stworzyć pozytywną relację terapeutyczną jest to, aby pacjent był przekonany, że terapia może przynieść korzyść i że on sam jest w stanie osiągnąć oczekiwaną zmianę. Brak chęci pacjenta wzięcia odpowiedzialności za proces leczenia znacząco utrudnia go lub czyni nieskutecznym.

Do zadań terapeuty należy

• pomoc w sprecyzowaniu problemu i ustaleniu dróg wyjścia z zaburzeń
• wspieranie pacjenta w procesie, w potknięciach i upadkach
• identyfikacja, jaką rolę pełnią u pacjenta funkcje zaburzenia
• wskazanie i praca z fałszywymi przekonaniami pacjenta na swój temat, nauka rozpoznawania, nazywania emocji oraz zdrowego ich wyrażania
• wspieranie pacjenta w budowaniu relacji między członkami rodziny oraz innymi ludźmi
• nauczenie pacjenta radzenia sobie w życiu i samodzielnego rozwiązywania problemów
• edukacja pacjenta oraz rodziny na temat zaburzeń odżywiania
• nauka rozpoznawania i wyrażania potrzeb przez pacjenta
• nauka komunikacji międzyludzkiej
• edukacja pacjenta oraz rodziny na temat choroby, jej przebiegu, konsekwencji itp.

Rola rodziców i najbliższych w procesie terapeutycznym

Bardzo ważne podczas leczenia jest wsparcie rodziny pacjenta i najbliższych. Osoba chora wymaga przede wszystkim opieki – czułości, troski, cierpliwości, zrozumienia. Bardzo ważne jest, by nie odbierać zachowań osoby chorej jako pozbawionych sensu w momencie, gdy dostrzega ona w nich sens i cel. Należy dążyć do zrozumienia, w jaki sposób zaburzenia odżywiania wpływają na myślenie osoby chorej.

Pomocne wskazówki dla osób wspierających:

• próba zrozumienia motywów postępowania osoby chorej,
• wysłuchanie bez oceniania i udzielania rad,
• oddzielenie choroby od osoby, dzięki czemu możliwe jest okazanie empatii i współczucia,
• próba zrozumienia specyficznych sposobów myślenia chorego, po to, by nawiązać kontakt, a nie wzmacniać antagonistyczną relację
• świadomość, iż myślenie chorego jest zniekształcone (zniekształcenia poznawcze) na skutek zaburzeń.

Podsumowując, podczas pracy terapeutycznej powinny być przestrzegane uniwersalne zasady leczenia:

• każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia uwzględniającego obraz kliniczny, przebieg i czas trwania choroby, problematykę indywidualną i rodzinną, motywację do leczenia i zakres współpracy
• leczenie powinno być rozpoczynane jak najwcześniej
• terapia winna obejmować różnorodne obszary funkcjonowania chorego.

 

Autor: Kamila Demczuk

terapeuta TSR, psychodietetyk, dietetyk